Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Hieronder vindt u het strijdverslag na 23 mei. De Belgische troepen zijn begonnen gedurende de nacht het bruggenhoofd te verlaten. De Duitse troepen ontdekken in de ochtend dat de Belgische troepen Bruggenhoofd Gent verlaten hebben.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw Scheldestelling, oa TPG.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Donderdag 23 mei 1940

Noord Frankrijk. De voorziene geallieerde plannen blijken hier totaal te falen.

• Een Franse doorbraak over de Somme in noordelijke richting, wordt op de Somme afgeslagen.
• Het tegenoffensief uit Noordelijke richting op de Duitsers blijkt eveneens geen voet aan de grond te krijgen.
• Een nieuwe poging om Abbeville opnieuw in handen te krijgen mislukt.
• Dezelfde dag zal ook het versterkte Maubeuge dat reeds sinds 16/05/1940 weerstand bood, vallen.

Door deze patstelling is bevoorrading van de Franse troepen op Belgisch grondgebied totaal uitgesloten.

Algemeen.

Het Belgische front heeft het heel wat zwaarder dan origineel voorzien te verduren gekregen omdat België niet alleen nu belaagd werd door de hiervoor voorziene Duitse troepen maar hier bovenop ook nog eens de overtollig vrijkomende troepen door het vroeg gekapituleerde Nederland bovenop kreeg.

De nacht van 22 op 23 mei 1940 is de massale terugtrekking van de Scheldestelling op de Leiestelling tot stand gekomen (in elk geval opgestart). Enkel de bezetting van het kanaal Gent-Terneuzen en de doorsteek van Eke tot Astene op TPG wordt nog tijdelijk bezet om de volledige terugtrekking veilig te laten gebeuren.

4 foto's van kort na de inname van het Naamse Fort van Andoy (Foto's Replica)

Het kanaal Gent-Terneuzen. Door het verlaten van Bruggenhoofd Gent, zullen er al vrij snel nadien Duitse pogingen zijn om dit kanaal over te steken. Er zijn zware bombardementen en beschietingen met vliegtuigen op de Belgische stellingen. De Belgen zullen ook hier genoodzaakt worden in de loop van de dag terug te trekken.

Overzicht van hoe het 5e Linieregiment zijn tocht van Bruggenhoofd Gent tot achter het afleidingskanaal van de Leie dient uit te voeren. (Schets: De Historiek van het 5e Linie-regiment - 1982 p221)

00:10

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. De 13e Compagnie van de 6e Linie verlaat als laatste Gijzenzele dorp. Zij waren onder andere de bezetters van de verschillende bunkers.

00:20

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Het dorp van Gijzenzele ligt onder intens Duits artillerievuur.

00:30

Bruggenhoofd Gent - Moortsele en Bottelare. Het Eskadron Cyclisten van de 4e Infanteriedivisie zal in zijn sector eveneens de achterhoede vormen. Het 1e Peloton stelt zich samen met een T13 tank op, dwars op de weg Moortsele - Bottelare (Vijverstraat - Poelstraat) in de nabijheid van de Vrijheidsboom.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De achtergebleven troepen van het 2e Bataljon van de 28e Linie maken zich klaar om nu ook Kwatrecht volledig te verlaten.

01:00

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Het 2e Eskadron Cyclisten moet hier de aftocht dekken. Een T13 zet zich dwars over de weg Moortzele naar Bottelare in de nabijheid van de Vrijheidsboom. Hij houdt hier de wacht tot de laatste colonnes terugtrekkende troepen zijn voorbijgetrokken richting Schelde. Dit zal rond 4u in de nacht zijn.

De 13e Compagnie van het 4e Bataljon van de 6e Linie verlaat als laatste de stellingen tussen de vooruitgeschoven lijn te Gijzenzele en Gijzenzele dorp.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele - Hoek ter Hulst. Met het oog op het verlaten van het Bruggenhoofd Gent wordt ook nog voor de vroegere posities van het 3e Bataljon van de 15e Linie ter hoogte van de zware bunker A32 door genisten van de 4e Genie van Onderluitenant Autgaerde een rij mijnen gelegd over de weg Hoek ter Hulst. De genietroepen krijgen hierbij bescherming van een kleine groep soldaten voor mochten ze aangevallen worden tijdens hun graafwerken. De bunker A32 staat er ondertussen reeds verlaten bij. Vergeet ook niet, maar dat weten de Belgische soldaten ook niet op dat moment, heel wat eenheden van de 192e IR zijn ondertussen allicht kortbij zich aan het opstellen of klaarmaken voor een aanval op deze regio de ochtend nadien.

01:20

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Gijzenzele ligt onder intens Duits vuur. Allicht omdat er uit Duitse stellingen Belgische troepenbewegingen worden vastgesteld van de Belgische soldaten die hun stellingen zo rustig mogelijk trachten te verlaten. Op het rechter uiteinde van het dorp staat een woning in brand dichtbij de originele commandopost.

De 1e en 3e Compagnie van de 6e Linie verlaten stilletjes hun stellingen op de rand van het dorp. De 1e Compagnie onder leiding van luitenant Papejans verlaat als laatste Gijzenzele onder dekking van de 2 T13-tanks. Zij verzamelen ondertussen samen met het Peloton Zware Mitrailleurs bij een fietsenstelplaats op de wijk Mellehoekske.

Ongeveer vierhondend meter buiten Gijzenzele ligt een gevechtsgroep over de weg. Als iedereen is verzameld, rijden de Cyclisten via de Potaardewijk naar Landskouter.

01.30

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Het laatste Peloton van de 5e Compagnie van de 28e Linie verlaat Kwatrecht.

01:45

Bruggenhoofd Gent - Landskouter. De Cyclisten arriveren aan de spoorweg te Landskouter. Er worden een aantal mitrailleurs opgesteld aan de spoorweg om dekking te kunnen geven in de rug bij de terugtrekking.

02:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Het laatste Peloton van de 6e Compagnie van de 28e Linie verlaat Kwatrecht. Nu is Kwatrecht wel degelijk volledig onbewaakt en verlaten.

Gent. Als gevolg van het verlaten van de stellingen op de Scheldestelling laat de Belgische Genie tussen 2u en 2u30 's nachts hier een eerste reeks van 3 bruggen in Gent springen. De eerste bruggen die er dienden aan te geloven waren deze over de uitlopers kan het kanaal Gent - Terneuzen dat als vertragingsmanoeuvre nog kort zou verdedigd moeten worden om de Belgische troepen de kans te bieden veilig achter de Leie en het Schipdonkkanaal te geraken.

02:10

Bruggenhoofd Gent - Landskouter. Het 1e Peloton van de 6e Linie komt ook aan bij de afgesproken plaats en de terugtrekking uit Gijzenzele is volledig onopvallend voor de Duitsers kunnen verlopen. Gijzenzele was stil bij hun vertrek.

02:20

Bruggenhoofd Gent - Lemberge en Melle. Het Eskadron Cyclisten van de 2e Infanteriedivisie dat eerder te Gijzenzele was opgesteld, zet eveneens zijn weg verder via Lemberge, Bottelare en Schelderode om daar bij het krieken van de dag de pontonbrug over te rijden.

Bruggenhoofd Gent - Melle - Kruispunt Gontrode Heirweg - Lindenhoek - Caritasstraat. Vrij kort na het voorbijkomen van dit Eskadron Cyclisten wordt te Melle het kuispunt van Gontrode Heirweg - Lindenhoek en Caritastraat opgeblazen.

(Oude foto's: Boek Het Drama van Merelbeke - Katrien Arnaut). Beiden zijn hierin echter in feite foutievelijk gekoppeld geweest aan het bombardement van Merelbeke station op 10 mei 1944.

Bruggenhoofd Gent - Lemberge. Kort hierop volgend vliegen ook de 2 kruispunten ter hoogte van de Burgemeester Van Gansberghelaan de lucht in. Deze vernielingsopdrachten worden dus telkens uitgevoerd met de mee wegtrekkende Belgische Genietroepen van de 12e Genie. Merkwaardig genoeg schenken de Duitsers geen aandacht aan de luide knallen van deze vernielingen.

• Schade aan het kruispunt van de Burgemeester van Gansberghelaan met de Landskoutersteenweg en de Burgemeester Maenhoutstraat (Lemberge). Dit zijn dus allen kruispunten die op belangrijke hoofdwegen lagen in de richting van de Leie vanaf de Duitse stellingen aan Bruggenhoofd Gent. Ook dit kruispunt dat na deze vernielingsopdracht een geweldige ravage was, is meermaals door Duitse troepen bij het doortrekken nog gefotografeerd.

03:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De laatste soldaten van de 28e Linie verlaten rond dit tijdstip Kwatrecht. Bruggenhoofd Gent wordt nu ten volle verlaten. Zij zullen doortrekken via Zwijnaarde, Gent, Gent Sint Pieters, Drongen en zo via de brug van Merendree over de Leie de Scheldestelling verlaten.

Gent. De troepen die Gent moesten verdedigen komen pas mondjesmaat rond dit uur aan op hun nieuwe stellingen. Vaak hadden zij moeite om ongezien hun oude stellingen te verlaten en ondertussen geen argwaan te wekken bij de kort daarbij gelegen Duitse troepen. Rond dit uur begint voor de meeste troepen die al sterk vermoeid zijn, de zoveelste keer het oprichten van loopgraven en schutterskuilen. In een stad als Gent komt dit vaak neer op het uitbreken van bestrating en het openbreken van vaak op slot zijnde huizen omdat de bevolking op de vlucht is geslagen.

Bruggenhoofd Gent. De Duitse leiding maakt melding van een totale vuurstilte tussen 3 en 4 uur in de ochtend van beide zijden.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele Betsberg. De 6e Compagnie van de 6e Linie verlaat als laatste zijn stellingen in Weerstandsnest Betsberg.

De 2 kruispunten langs de Brusselsesteenweg te Melle die op 20 minuten tijd zullen herschapen worden tot een puinhoop.

Bruggenhoofd Gent - Melle - kruispunt van Brusselsesteenweg, Geraardsbergsesteenweg en Pontstraat. Dit is het kruispunt nu nog altijd gekend als Den Appel te Melle. De foto's tonen de immense ravage die op dit kruispunt werd aangericht.

Deze oude foto geeft dan op zijn beurt een zicht op de linker zijde van de Brusselsesteenweg richting Aalst. Wat hierboven werd omschreven als Café "Den Hert" is letterlijk volledig van de aardbol verdwenen. Het eerste nog gedeeltelijk bestaande huis is het tweede huis op de oude postkaart. Let op de witte boorden in de gevel en op de niveau's van de dakkappen. (Oude foto links: Replica - Oude postkaart: Collectie Verbist - De Brabander)

Luchtfoto Google Earth met daarop alle ondertussen opgeblazen kruispunten. 3 op grondgebied Melle (meest noordelijk) en 2 op grondgebied Lemberge (zuidelijker).

03:30

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. Een met machinepistolen bewapende Duitse patrouille stoot op de uitgezette bewakers van de genietroepen die aan bunker A32 mijnen aan het leggen zijn. Het komt tot over en weer vuren. Daar het belangrijkste werk van het mijnenveld al was uitgevoerd (er lag al een enkele rij over de volledige breedte van de weg wat neerkwam op 52 mijnen) wordt de verdere opdracht gestaakt en trekken de Genietroepen zich ijlings terug. Langs de rechter kant van de weg wordt een stapel nog niet geplaatste landmijnen noodgedwongen achtergelaten. Van Belgische kant heeft 1 schildwacht een schotwond opgelopen.

bunker A32 met de ondermijnde weg. Rechts van de weg ziet u duidelijk nog stapels niet geplaatste en in allereil achtergelaten landmijnen liggen. Achter de bunker ziet u trouwens ook nog extra gegraven loopgraven liggen. De bunker zou ook de dagen nadien nog een trekpleister blijven. Allicht omdat heel wat hoofdwegen waren vernietigd, dienden kleinere en zoals hier nog te zien ook Hoek Ter Hulst, onverharde wegen, te worden gebruikt om door te trekken in de richting van de Schelde. De foto linksonder is genomen door doortrekkende troepen van de 56e Infanteriedivisie. Deze onderaan rechts door het doortrekkende Duitse 156e Artillerieregiment. (Foto links boven: Collectie Jacques De Vos - Foto's onderaan: Collectie Peter Taghon)

Gent. Nadat alle troepen hun posities in de binnenstad hebben bereikt, wordt Gent nogmaals opgeschrikt door opeenvolgende explosies. Ditmaal is het de beurt aan een aantal bruggen in eerste lijn. Bij deze explosies lopen heel wat huizen zware schade op. Dit veroorzaakt veel wrevel bij de lokale bevolking die zich stilletjes aan begint te keren tegen de Belgische verdedigers van de stad. Hieronder foto's van een aantal rond deze periode bijkomend vernietigde bruggen. In feite lagen ze allen op de voorlijn van de verdediging van de stad Gent en was de eerste brug aan de Dampoort gewoon een verder zetten van de bruggen langs het kanaal Gent - Terneuzen richting zuidoostkant van de stad Gent tot de aansluiting op de Schelde ter hoogte van de Sint Lievenspoort..

Gent - Dampoortbrug

Gent - Lousbergbrug

Ook "de Lousbergbrug" vormde zo een dubbelbrug met "de Lousbergbrug" over de Visserij en "de Nieuwebosbrug" over de Nederschelde. Ook deze laatste werd alicht niet opgeblazen op dat moment.

04:30

Bruggenhoofd Gent - Eke. Daar aangekomen constateert de bemanning van deze achtergebleven tank dat de brug te Eke reeds opgeblazen is door de Genie. De bemanning steekt de T13 in brand en gooit de overblijvende munitie in de Schelde. Zelf kruipen ze daarna langs de resten van de brug de Schelde over.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. Als voorbereiding op de komende aanval, hebben de Duitsers een stuk veldgeschut goed verdekt, opgesteld, naast een doening aan de Wettersesteenweg. Dit neemt rechtstreeks de bunker Be12 onder vuur.

05:35

Duitse commandopost op Ballei Sint Lievens Houtem. Rond dit tijdstip komt het bericht binnen dat verkenningseenheden van het 192e IR hebben vastgesteld dat de veldstellingen van de Belgen voor hen verlaten zijn. Dit blijkt eveneens zo te zijn bij de bunkers voor hen gelegen.

Van Duitse kant weet men wel nog tijdig de artillerie-eenheden te bereiken die in directe steun lagen op de troepen die de aanval van deze ochtend zouden inzetten. De zwaardere artillerie is echter te ver achteruit gelegen en valt niet tijdig meer te bereiken om hun beschieting te laten uitstellen.

05:46

Bruggenhoofd Gent. Duits bevel om verder op te rukken:

• Het 192e IR moet via Merelbeke doortrekken op de Schelde.
• Het 234e IR en AA25 dienen door te trekken op de stad Gent.
• Het 171e IR trekt door op de Scheldebrug te Eke.
• MG bat 6 (volledig gemotoriseerd) trekt door op de Scheldebrug te Gavere

Eenheden zoals de 171e IR zullen ook specifiek zoekcommando's achterlaten om achtergebleven gesneuvelden overal ten velde van de vorige dagen, een geregistreerd veldgraf te bezorgen.

06:00

Antoing en Bruyelle nabij de Franse grens aan de Schelde. Hier leiden de Duitse troepen van de 35e Infanteriedivisie zware verliezen in een poging om met stormboten de Schelde te pogen oversteken. Ze worden er letterlijk door Brits mitrailleurvuur aan de oever geblokkeerd. De Schelde drijft er na de aanval vol met stukgeschoten rubber stormboten en op de oevers liggen heel wat gesneuvelde Duitse soldaten die de oever van de rivier nooit wisten te bereiken. De situatie was er zo precair dat de Duitsers er de eerste dagen nooit in zullen slagen er hun doden er te ruimen en te begraven.

Bovenstaande foto is zeker ook niet evident nog te plaatsen omdat de Schelde er zoals op zovele plaatsen ondertussen beperkt verlegd werd. De huizen zichtbaar op de oude foto zijn te zoeken langs de huidige Rue Henri Artisien. De huizen zijn er nochtans zo goed als allen nog aanwezig. (Oude foto: Boek Mei 1940 - Peter Taghon - Rest: Google Streetview)

Petegem aan de Schelde. De Engelsen zijn verplicht hun stellingen te verlaten en mee te verhuizen tot achter de Leie. Er worden nog verschillende, niet op tijd geëvacueerde Engelsen, gevangengenomen door de oprukkende Duitsers.

De Schelde nabij Oudenaarde. Hier zal in de loop van de dag nog heel wat strijd geleverd worden voor de stad. Verschillende aanvallen van het Duitse 46e en 26e Infanterieregiment lopen uit op een sisser door hevig Britste weerstand. De stad zal later effectief vallen door nieuwe aanvallen van de Duitse 255e Infanteriedivisie met hun 465e Infanterieregiment.

Volledig boven zie je de bouw van een noodbrug over de Schelde in het centrum Oudenaarde. In Oudenaarde liep de Schelde ook zoals bv in Doornik door het centrum van de stad, maar let op, totaal niet waar ze heden loopt. Je kan de originele loop nog altijd vrij goed zien op luchtfoto's en er bestaat trouwens nog een stukje oude arm van, meer oostelijk van de huidige loop. De noodbrug die je hier in aanbouw ziet, wordt gebouwd op de Doornikstraat. Waar de Schelde ooit liep is nog altijd een niet bebouwde en vrij open zone. In het midden zien we de Duitse troepen deze noodbrug overschrijden. Als je heel goed kijkt zie je op de achtergrond nog de torenspits van de kerk van Pamele. Onderaan zien we dan de Duitsers effectief het centrum van de stad innemen. Dat men er niet gerust in is, mag blijken uit het feit dat ze zich zelfs plat op de grond van het marktplein leggen uit vrees voor nog aanwezige Britten. De burgerbevolking staat hen zelfs gewoon vanaf de zijkant van het plein te bekijken bij hun binnentrekken. (Oude foto midden en onder: Boeken Mei 1940 - Peter Taghon - Actuele zichten boven en midden: Google Streetview)

Kanaal Gent-Terneuzen. De stellingen worden vrij druk overvlogen door Duitse toestellen maar voorlopig blijft alles rustig. Er wordt hier gevreesd dat de eerste Duitse pogingen om het kanaal Gent-Terneuzen te overbruggen, niet lang meer op zich zullen laten wachten.

Kanaal Gent-Terneuzen - Zelzate. Rond hetzelfde ogenblik worden de 2e Gidsen te Zelzate vrij zwaar aangevallen. Deze 2e Gidsen hielden op dat moment het centrum van Zelzate nog in handen. Zij zouden vrij snel de oostzijde van de heden verdwenen oude tak van het kanaal doorheen het centrum dienen te ontruimen en terug te trekken. Probleem is dat de verdediging van Zelzate niet evident was en snel zou kunnen leiden tot huis aan huis gevechten in het centrum. Zo zal het oostelijke gedeelte van de stad Zelzate vrij snel vallen. De 2e Gidsen zullen wel nog voorlopig het gedeelte van Zelzate in handen houden dat gelegen was tussen het nieuwe kanaal Gent - Terneuzen en de oude ondertussen verdwenen tak.

Deze Duitse aanvalspogingen op dit gedeelte van Zelzate zullen nog gans de voormiddag blijven doorgaan en af en toe gepaard gaan met bijkomende artilleriebeschietingen en bombarderen van Belgische troepen uit de lucht.

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Mei 1940 ten zuiden van Gent - Jacques De Vos (1977)
• Gent, mei 1940 - Peter Taghon - Historica (1986)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• De geschiedenis van het 6e Linieregiment - VZW 6e Linie (1993)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)